Στις 21 και 22 Ιουνίου 1824 ο Οθωμανικός στόλος υπό τον Χοσρέφ Πασά κατέστρεψε τα Ψαρά. Ο τουρκικός στρατός αποβιβάσθηκε και θανάτωσε χιλιάδες Ψαριανών, Μικρασιατών προσφύγων και αγωνιστών από τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία.
Τιμούμε τα Ψαρά για τους γενναίους ναυτικούς και πυρπολητές που έδρασαν κατά την Ελληνική Επανάσταση. Θυμόμαστε με συγκίνηση τον Κωνσταντή Κανάρη, τον Αποστόλη, τον Νικόδημο κ. α. Η ανδρεία τους μάς εντυπωσίαζε από τα παιδικά μας χρόνια.
Διδασκόμαστε από την Ορθόδοξη Πίστη και ευλάβειά τους. Η επαναστατική σημαία τους έφερε το σημείο του Σταυρού. Και ο Κανάρης, πριν από την πυρπόληση της αρμάδας έξω από την Χίο, προσευχήθηκε για τη νίκη στην Παναγία.
Θαυμάζουμε τον πατριωτισμό και την αυτοθυσία τους. Όταν εμφανίσθηκε ο τουρκικός στόλος με τον Χοσρέφ πασά, οι Ψαριανοί δεν δείλιασαν ούτε έφυγαν. Έμειναν εκεί στο βραχώδες νησί τους και αγωνίσθηκαν μέχρι τελικής πτώσεως. Ο Αντώνιος Βρατσάνος ανατινάχθηκε στο Παλιόκαστρο μαζί με πολλούς Ψαριανούς και Τούρκους. Μας θυμίζει τις αντίστοιχες πράξεις αυτοθυσίας των Σουλιωτών, των Ναουσαίων κ.α.
Εντυπωσιαζόμαστε από την ενότητα του Ελληνισμού. Στο πλευρό των Ψαριανών βρέθηκαν και 1000 Θεσσαλοί και Μακεδόνες, οι οποίοι μετέβησαν στο νησί μετά την ατυχή εξέγερση της Βορείου Ελλάδος. Ο Διονύσιος Σολωμός περιέγραψε με τον απαράμιλλο τρόπο του την ολόμαυρη ράχη των Ψαρών μετά τη σφαγή και τον όλεθρο. Ας σημειωθεί ότι η Μαύρη Ράχη είναι τοποθεσία των Ψαρών. Εκεί μεταβαίνει κάθε χρόνο ο Σεβ. Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινιυσσών κ. Μάρκος και τελεί Τρισάγιο για την ανάπαυση των ψυχών των θυσιασθέντων υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.

 

Νικόλαος Γύζης, Μετά την καταστροφή των Ψαρών, Εθνική Πινακοθήκη