Με τη συμπλήρωση διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, η Ιερά Μητρόπολη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, διοργάνωσε 4 και 5 Ιουνίου 2021, Διήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Ο αγώνας του 1821 στη θάλασσα και οι επιτυχίες των Ελλήνων ναυτικών και πυρπολητών», το οποίο διοργανώθηκε διαδικτυακά.
Συγκεκριμένα, την Παρασκευή 4 Ιουνίου 2021 στις 18:00, τελέσθηκε η Ακολουθία του Αγιασμού υπό του Σεβ. Μητροπολίτου Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου, επί τη ενάρξει των εργασιών του Συνεδρίου και ακολούθησε η ανάγνωση του Χαιρετισμού του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, ο οποίος έχει ως κάτωθι:

«Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκε,
Αξιότιμοι Εκπρόσωποι του Κουνοβουλίου, του Πολεμικού Ναυτικού και των Τοπικών Αρχών,
Κυρίες και Κύριοι, ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

«Το στοιχείον αυτό ξαπλώνει
Κύματ’άπειρα είς τη γη
με τα οποία την περιζώνει
κι είν’ εικόνα σου λαμπρή»

Με αυτούς τους στίχους ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός περιγράφει στον «Ύμνο είς την Ελευθερίαν» τους άρρηκτους δεσμούς των Ελλήνων με την θάλασσα. Αυτοί οι δεσμοί οδήγησαν στην δραστηριοποίηση των νησιωτών και των ναυτικών μας κατά τον Αγώνα της Εθνεγερσίας.
Στην Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821 η Ύδρα, οι Σπέτσες, τα Ψαρά, η Μύκονος, το Γαλαξείδι και άλλες ναυτικές δυνάμεις της εποχής, μετέτρεψαν τον εμπορικό στόλο τους σε πολεμικό και έθεσαν την ναυτική πείρα τους στην υπηρεσία του Γένους. Πολλές είναι οι νικηφόρες ναυμαχίες και οι θαυμαστές ενέργειες των τολμηρών πυρπολητών. Έτσι, οι νίκες στην θάλασσα μαζί με την μαχητικότητα των στεριανών δυνάμεων, οδήγησαν στην πολυπόθητη ελευθερία.
Ιδιαιτέρως η Ιερά Μητρόπολις, Χίου, Ψαρών και Οινουσσών, η οποία διοργανώνει το παρόν Συνέδριο, έχει προσφέρει άξια τέκνα στους εθνικούς αγώνες, όπως ο μπουρλοτιέρης Κωνσταντίνος Κανάρης από τα Ψαρά, αλλά έχει και το ιερό χρέος να τιμά την μνήμη των χιλιάδων θυμάτων της σφαγής της Χίου του 1822.
Υποκλινόμαστε με δέος ενώπιον των λειψάνων των γνωστών και αγνώστων θυμάτων της σφαγής, τα οποία φυλάσσονται στη Νέα Μονή και την Μονή του Αγίου Μηνά.
Το Συνέδριο με τίτλο: «Ο αγώνας του 1821 στη θάλασσα και οι επιτυχίες των Ελλήνων ναυτικών και πυρπολητών» θα δώσει την ευκαιρία να ακουσθούν επιστημονικές εισηγήσεις αναφερόμενες στη συμβολή του Ναυτικού και των ναυτικών μας στον μεγάλο εθνικό αγώνα. Θα ακούσουμε και θα μάθουμε πολλά και ενδιαφέροντα. Είμαι βέβαιος ότι θα υπογραμμισθεί και η Πίστη των θαλασσομάχων μας, ο σεβασμός τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία, τα τάματα του Κανάρη και του Μιαούλη, η ευλάβεια των απλών ναυτών. Χαρακτηριστική απόδειξη αυτής της ευλάβειας αποτελεί η ανοικοδόμηση του Ιερού Ναού των Αγίων Αποστόλων, στην Κυψέλη των Αθηνών από τον ατρόμητο πυρπολητή και μετέπειτα Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Κανάρη.
Ως Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος συγχαίρω την Ιερά Μητρόπολη Χίου, Ψαρών και Οινουσσών και τον Σεβασμιώτατο κ. Μάρκο για την επιτυχή διοργάνωση του Συνεδρίου, σε συνεργασία με την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ευχαριστώ, εκ μέρους της Εκκλησίας μας, τους συνεργαζόμενους φορείς, δηλαδή το Πολεμικό Ναυτικό, το Κοινοφελές Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος», το Δήμο Χίου και το Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Εύχομαι στο Πολεμικό και στο Εμπορικό Ναυτικό μας να πλέουν σε ήρεμες θάλασσες και να συνεχίζουν την εθνική προσφορά τους, με τη βοήθεια του Θεού και την προστασία του Αγίου Νικολάου.
Καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου!».

Χαιρετισμούς, επίσης, απηύθυναν οι:
_Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος.
_κ. Παναγιώτης Μηταράκης, Υπουργός Μεταναστεύσεως και Ασύλου, Βουλευτής Χίου.
_κ. Ανδρέας Μιχαηλίδης, Βουλευτής Χίου.
_κ. Παντελής Μπουγδάνος, Αντιπεριφερειάρχης Χίου.
_κ. Σταμάτιος Κάρμαντζης, Δήμαρχος Χίου.
_κ. Κωνσταντίνος Βρατσάνος, Δήμαρχος Ψαρών.
_κ. Γεώργιος Δανιήλ, Δήμαρχος Οινουσσών.
_κ. Θεόδωρος Βενιάμης, Πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών.
_κ. Ευθύμιος Μητρόπουλος, Πρόεδρος Κοινοφελούς Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», επίτιμος Γενικός Γραμματέας ΙΜΟ.
_Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκος, ο οποίος κήρυξε και την έναρξη των εργασιών «Είς το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, της Μίας, Αγίας, Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος».

Ο Σεβ. Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκος, κατά τον Χαιρετισμό του, είπε:

«Χριστός Ανέστη!
Στις 6 Ιουνίου 1822 ο Ψαριανός πυρπολητής Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολούσε στο λιμάνι της Χίου την τουρκική Ναυαρχίδα, παίρνοντας εκδίκηση για τη Σφαγή της Χίου. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος κατέστη αδύνατος ο από θαλάσσης ανεφοδιασμός του στρατού του Δράμαλη στον Μοριά, ώστε ο Τούρκος πασάς να υποχρεωθεί να επιχειρήσει επιστροφή στην Κόρινθο και να συντριβεί από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια τον Ιούλιο του 1822. Το κατόρθωμα του Κανάρη έσωσε την επανάσταση εν τη γενέσει της.
Στην ημερολογιακή επέτειο αυτού του ένδοξου ιστορικού γεγονότος και στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη του ιερού αγώνος της Εθνικής Παλιγγενεσίας, ο οποίος έγινε όπως ανέφερε ο Αιγαιοπελαγίτης Γεώργιος Κλεάνθης «Για του Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία».
Η Ιερά Μητρόπολη Χίου, Ψαρων και Οινουσσών με τα 46 ελληνικά νησιά και βραχονησίδες της στα Ανατολικά σύνορα της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, διοργανώνει υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τη φροντίδα της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, διήμερο διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Ο αγώνας του 1821 στη θάλασσα και οι επιτυχίες των Ελλήνων ναυτικών και πυρπολητών», έχοντας συνεργασθεί με:

_το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ)
_την Επιτροπή Επετειακών Εκδηλώσεων Δήμου Χίου «ΧΙΟΣ 2021»
_το Πανεπιστήμιο του Αιγαίου και κυρίως το Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας και Παράδοσης – Κοινωφελές Ίδρυμα «ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ», που ανέλαβε εξ ολοκλήρου την τεχνική υποστήριξη του Συνεδρίου, προς τους οποίους οφείλω ευγνωμοσύνη.

Για εμάς που γεννηθήκαμε, ζήσαμε και μάθαμε γράμματα στη Χίο, τα Ψαρά και την Αιγνούσα, ο Κωνσταντίνος Κανάρης ήταν το παιγνίδι των παιδικών μας χρόνων, το περιεχόμενο των σχολικών εορτών στις εθνικές επετείους, το σχολικό ή ελεύθερο ανάγνωσμα στις μελέτες μας, οι επισκέψεις μας στην καρδιά του Δημοτικού Κήπου της Χίου. Γι αυτό επελέγη να κοσμήσει το λογότυπο της τοπικής μας Εκκλησίας για τα 200 χρόνια από το 1821, με τη φράση «τίποτα αρχόντοι δεν φελά μονάχα το καράβι». Γιατί για εμάς η ναυτοσύνη διά των τιμίων πατεράδων μας μας εγέννησε, μας ετάησε, μας έντυσε, μας εσπούδασε, μας έκανε ανθρώπους, το μέγα της ελληνικής θαλάσσης κράτος (Θουκ. Ι 143,5).
Η θάλασσα οξυγονώνει πολιτιστικά τους πνεύμονές μας, η θάλασσα αιμοδοτεί πνευματικά την καρδιά μας. Η θάλασσα έσωσε, σώζει και θα σώζει την Ελλάδα, τη Χίο, τον καθένα μας. Γι αυτό «Είς το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, της Μίας, Αγίας, Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος» και με σεβασμό στην μνήμη του καπετάνιου πατέρα μου, κηρύσσω την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου μας με την προσευχή ο Κυβερνήτης της εκκλησιαστικής νεώς Κύριος ημών Ιησούς Χριστός να χαρίσει καλό ταξίδι στην έρευνα και στη μελέτη μας. Χριστός Ανέστη!».

Στη συνέχεια ακολούθησε η Α’ Συνεδρία. 

Τη δεύτερη μέρα του Συνεδρίου, Σάββατο 5 Ιουνίου, ημέρα μνήμης του Αγίου Νεομάρτυρος Μάρκου του εν Χίω αθλήσαντος, και προς τούτο  ετελέσθη είς τον Ι. Μητροπολιτικό Ναό Χίου, Αρχιερατική Θεία Λειτουργία, ιερουργούντος του Σεβ. Μητροπολίτου Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου, πλαισιουμένου υπό των Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτου κ. Βαρθολομαίου Τριανταφυλλίδου – Αντωνίου, Γραμματέως της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, Αιδεσιμ. Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Ιωάννου Μουσά και του Ιερολ. Αρχιδιακόνου κ. Αποστόλου Λάρδα. Έψαλον ο Πρωτοψάλτης κ. Δημήτριος Δημητρακόπουλος και ο Λαμπαδάριος κ. Αντώνιος Κυδώνης. Κατά τη Θεία Λειτουργία είς τον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό, ευρίσκετο τεμάχιον Ιερού Λειψάνου του Αγίου Νεομάρτυρος Μάρκου προς προσκύνηση υπό των πιστών.

Ο Άγιος Νεομάρτυς Μάρκος υπήρξε γόνος του ευσεβούς Θεσσαλονικέως Χατζηκωνσταντή και της Μαρίας, η οποία κατήγετο από τη Σμύρνη, όπου και διέμενε. Ο Μάρκος, έμπορος στο επάγγελμα, ταξιδεύοντας στη Χίο, κατά το 1788, ενυμφεύθη. Αργότερα παρακινούμενος και από τον αδελφό του Παΐσιο, εγκαταστάθηκε στη Νέα Έφεσο (Κουσάντασι), όπου συνεδέθη παρανόμως με κάποια γυναίκα, ονομαζόμενη Μαρία, μετά της οποίας συνελήφθη διά μοιχείαν και οδηγήθη στο δικαστήριο, ενώπιων του αγά. Κάτω από την απειλή της ποινής προετίμησαν και οι δύο να εξωμόσουν. Έτσι, ο μεν Μάρκος υπέστη την περιτομή, η δε Μαρία εκλείσθη σε χαρέμι του αγά. Μετά την πάροδο χρόνου τινός διαστήματος, ο Μάρκος ήρχισε να αισθάνεται ένοχος διά την εξώμοσιν, και γι αυτό αναζήτησε κάποιον πνευματικό, όπου με συντριβή απέθεσε όλο το βάρος των αμαρτημάτων του. Με τη βοήθεια του πνευματικού του και ενός Χριστιανού ιατρού, ο οποίος έπεισε τον αγά ότι η Μαρία έπασχε από κάποια ασθένεια, από την οποία ηδύνατο να τη θεραπεύσει μόνο κάποια Εβραία στη Σμύρνη, ο Μάρκος έλαβε την άδεια του αγά για να συνοδεύσει τη γυναίκα του ως εκεί, με τη ρητή εντολή να επιστρέψουν πάλι πίσω. Όταν έφτασαν στη Σμύρνη επιβιβάσθηκαν σε πλοίο με προορισμό την Τεργέστη. Εξ αιτίας όμως εμποδίων τινών δεν παρέμειναν εκεί, αλλά κατευθύνθησαν στη Βενετία, όπου και έλαβαν το Μυστήριο του Χρίσματος και της Θείας Κοινωνίας, και τέλος ενυμφεύθησαν. Τα γεγονότα αυτά συνέβησαν το 1792. Στη Βενετία δεν παρέμειναν πολύ αλλά περιπλανήθηκαν σε διάφορους τόπους, φοβούμενοι μήπως τους ανακαλύψουν οι Τούρκοι. Επειδή όμως ουδαμού ηδύνατο να εύρη ηρεμία ο Μάρκος, αποφάσισε να επιστρέψει στον τόπο της αρνήσεώς του, για να αποπλύνει και με το αίμα του το αμάρτημά του. Επέστρεψε λοιπόν, στο Κουσάντασι όπου επισκέφθηκε τον πνευματικό του και του γνωστοποίησε την επιθυμία του. Αυτός τότε προσπάθησε να τον αποτρέψει, λέγοντάς του το μαρτυριό του ενδεχομένως να επιφέρει πολλά δεινά στους Χριστιανούς της Εφέσου, διότι οι Τούρκοι ήταν ήδη εξαγριωμένοι εξ αιτίας της ανεγέρσεως νέου ναού στην πόλη, αλλά και του Μαρτυρίου του Νεομάρτυρος Γεωργίου του εξ Εφέσου, το οποίο είχε προηγηθεί. († 5 Απριλίου 1801). Πείσθηκε λοιπόν, ο Μάρκος και εγκατέλειψε το Κουσάντασι. Κατέφυγε στη Χίο όπου αφού προετοιμάσθηκε καταλλήλως με τη Θεία Κοινωνία, παρουσιάσθηκε στο δικαστήριο και ομολόγησε με παρρησία την πίστη του στον Χριστό. Ο δικαστής προσπάθησε με κολακείες να τον μεταπείσει, όταν όμως είδε ότι αυτό δεν ήταν δυνατόν, διέταξε τη φυλάκισή του. Ο Μάρκος υπέμεινε με καρτερία όλα τα βασανιστήρια χωρίς να καμφθεί. Συνολικά, οδηγήθηκε επί τρεις φορές ενώπιον του δικαστή, ο οποίος διαπιστώνοντας το σταθερό φρόνημα και την αμετάθετη γνώμη του να παραμείνει Χριστιανός διέταξε τη θανάτωσή του. Συγκινητική ήταν η συμμετοχή των Χριστιανών και η συνδρομή τους στην προετοιμασία του Μάρτυρος Μάρκου διά το μαρτύριο, με νηστείες, δεήσεις και προσευχές. Πλήθος κόσμου, όχι μόνον Χριστιανοί αλλά και Τούρκοι και Εβραίοι, είχαν συγκεντρωθεί στην τοποθεσία «Βουνάκι», όπου  είχε ορισθεί για την εκτέλεση του Νεομάρτυρος. Την 5η Ιουνίου 1801, ημέρα Τετάρτη, ο Μάρκος εκτελέσθηκε διά αποκεφαλισμού. Πολλοί Χριστιανοί έλαβαν ως ευλογία τεμάχια από τα ενδύματα και εξαγόρασαν το τίμιο λείψανό του Νεομάρτυρος, το οποίο ευωδίαζε και το ενταφίασαν κρυφά σε άγνωστη τοποθεσία. Στο Συναξάρι του Αγίου σημειώνονται πολλά θαύματα, τα οποία συνέβησαν με τα τίμια λείψανα, το αίμα, αλλά και τα ενδύματα του Νεομάρτυρος.

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου κατά το κήρυγμά του είπε ότι ο νεομάρτυς «διά των αμαρτημάτων της μοιχείας και της αρνήσεως της πίστεως, εστράφη εναντίον των τριών ιδανικών της πολιτισμικής μας ιδιοπροσωπείας: ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ – ΠΑΤΡΙΔΟΣ – ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ.  Δι αυτό και η μετάνοιά του και το μαρτύριό του έγινε για χάρη αυτών των αιωνίων ιδανικών: ΧΡΙΣΤΟΣ – ΕΛΛΑΣ – ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ».

Κατά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ετελέσθη και το τρίμηνο μνημόσυνο της Μαρίας Δημ. Μεννή, θείας εκ μητρός του Σεβ. Χίου, η οποία ήταν θυγατέρα ήρωος ναυτικού του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ευλογημένη συγκυρία με το Συνέδριο της Εκκλησίας μας για το ναυτικό αγώνα του 1821.

Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, ακολούθησαν οι συνεδρίες Β’, Γ’, Δ’ όπως ορίστηκαν στο Πρόγραμμα.