Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος: Η Εκκλησία στην Τουρκοκρατία και την Εθνεγερσία
Το 2021, εορτάζουμε την επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 και έχουν προσδιοριστεί πολλές εκδηλώσεις από την Ιερά Σύνοδο και από την Πολιτεία για να μελετηθούν όλες οι πλευρές της σημαντικής αυτής Επαναστάσεως. Μια σοβαρή πλευρά του ζητήματος είναι η προσφορά της Ορθοδόξου Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, που κράτησε αναμμένη την δάδα της Ελληνορθόδοξης Παράδοσης, αλλά και η προσφορά της κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως και μετά από αυτήν. Δεν μπορούν να ερμηνευθούν τα γεγονότα του 1821, εάν δεν τα συσχετίσουμε με την «Πονεμένη Ρωμηοσύνη», όπως έλεγε ο αείμνηστος Φώτης Κόντογλου, κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Κατά την Τουρκοκρατία, που ήταν μία μεγάλη δοκιμασία για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς, διαφυλάχτηκε η ορθόδοξη πίστη, γιατί οι Χριστιανοί στηρίχθηκαν στις πνευματικές δυνάμεις, όπως αυτές είχαν αναπτυχθεί και καλλιεργηθεί τους προηγούμενους αιώνες. Θα εντοπισθούν μερικοί ουσιαστικοί παράγοντες που συνετέλεσαν στην διατήρηση της αυτοσυνειδησίας και της ταυτότητος του Γένους. Στην συνέχεια θα τονισθούν μερικά ενδιαφέροντα σημεία, που πρέπει να έχουμε υπ’ όψη μας για να ερμηνεύσουμετα θέματα αυτά, όπως η Εθναρχούσα Εκκλησία, οι άγιοι και τα μοναστικά κέντρα, η παιδεία, η «Ελληνική Νομαρχία», οι Νεομάρτυρες, οι φιλοκαλικοί Πατέρες – Κολλυβάδες, και η Εθνεγερσία του 1821.
Πηγή: Βιβλίο του Μητροπολίτου Ναυπάκου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεου, Παλαιά και Νέα Ρώμη, εκδ. Ιεράς Μονής Γενεθλίου Θεοτόκου (Πελαγίας), Β’ εκδ. 2016, σελ. 270-316.
