Η Ελληνική Επανάσταση ήταν μία Πανελλήνια εξέγερση κατά του Οθωμανικού ζυγού. Ο χαρακτήρας της Επαναστάσεως ήταν εθνικός και απελευθερωτικός με πρωταγωνιστικό ρόλο των Ορθοδόξων κληρικών.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στην Προκήρυξη της 24.2.1821 από το Ιάσιον της Μολδοβλαχίας καλεί τους Έλληνες να αγωνισθούν με το σύνθημα: Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Στη συνέχεια ζητεί να υψώσουν τη σημαία του Σταυρού.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μιλώντας στους μαθητές της Αθήνας στις 8.11.1838, είπε: ”Όταν επιάσαμε τα άρματα πρώτα είπαμε υπέρ Πίστεως και ύστερα υπέρ Πατρίδος”.
Ο Σαμιώτης ποιητής και αγωνιστής Γεώργιος Κλεάνθης έγραψε τους περίφημους στίχους: ”Για του Χριστού την Πίστιν την Αγίαν και της Πατρίδος την Ελευθερίαν”.
Η Α΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων στην Επίδαυρο (Δεκέμβριος 1821 -Ιανουάριος 1822) θέτει στο Προοίμιο του Συντάγματος την επίκληση στην Αγία Τριάδα.
Οι αγωνιστές του 1821 ήσαν συνειδητοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Είχαν επίσης επίγνωση ότι συνεχίζουν τους αγώνες των Αρχαίων Ελλήνων και των Βυζαντινών. Ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαϊας και ο Αθανάσιος Διάκος έγραψαν στην Προκήρυξή τους ότι αγωνίζονται “για τον Χριστό και για τον Λεωνίδα”!
(Εισαγωγικό κείμενο στην Έκθεση Κειμηλίων από το 1821, την οποία διοργανώνει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στο Βυζαντινό και Μουσείο Αθηνών από 8.2.2022 μέχρι και 30.5.2022).
